درباره کلینیک

اختلال یادگیری یکسری نشانه دارد که باید از کودکی به آن­ها توجه کنید. در صورت مشاهدۀ این نشانه­ ها باید به متخصص مراجعه کرده و از تست ­های تشخیصی کمک بگیرید. تست هوش شما را از داشتن هوشبهر طبیعی و ارزیابی تحصیلی، شما را از وجود اختلال یادگیری مطمئن می­کند.

هر چه سن تشخیص و شروع درمان پایین­ تر باشد، راهکارهای درمانی با سرعت و کیفیت بالاتری پاسخگوی شما خواهند بود. معمولا این سن اگر به بالای ۱۲ سال برسد، درمان طولانی ­تر و محدودتر می­شود. بهترین زمان تشخیص و درمان اختلال یادگیری از پیش دبستانی تا دوم دبستان است.

 بسیاری از اختلالات روانشناختی باعث مشکلاتی در توجه، یادگیری و تحصیل فرد می­شوند که تمیز دادن آن­ها از هم کار راحتی نیست. به عنوان مثال بی قراری و حواس پرتی هم در کودکان دارای نقص توجه- پبیش فعالی دیده می شود و هم در کودکان مضطرب. مشکلات یادگیری نیز هم در کودکان دارای اختلال یادگیری مشاهده می­ شود، هم در کودکان دارای هوشبهر پایین و هم در کودکانی که مسائل خلقی و رفتاری دارند. در بزرگسالی هم بی قراری و حواس پرتی هم در افراد دارای نقص توجه-بیش فعالی گزارش می­شود و هم در بزرگسالان دارای اضطراب، سوءمصرف مواد و اختلال­های خلقی. تمیز این مشکلات از هم روش­های مختلفی دارد که مکمل یکدیگرند و باید زمان مشخصی برای آن صرف کرد. صبوری در این مسیر نتایج مهمی از جمله دریافت تشخیص دقیق­ تر و جلوگیری از روش­ های آزمون خطا در درمان دارد.

 در اختلال یادگیری نمرۀ کلی هوش بهر طبیعی است اما زیرمجموعه­ های تشکیل دهندۀ آن مثل حافظه، توجه یا استدلال ممکن است دچار نقص باشد. این نواقص ریشه در بدکاری یا کم کاری برخی مناطق مغزی دخیل در یادگیری و زبان دارند.

 طبق مطالعات مختلف درمان نکردن اختلال یادگیری علاوه بر آسیب به تحصیل فرد پیامدهای دیگری هم خواهد داشت. پیامدها تا قبل از بزرگسالی شامل اضطراب، اعتماد به نفس پایین، برخی مسائل رفتاری و پرخاشگری، و عضویت در گروه‌هایی از همسالان که مشکلات رفتاری دارند می‌باشد. در بزرگسالی هم علاوه بر موارد ذکر شده برای کودکی، طبق مطالعات احتمال مصرف مواد و رفتارهای خلاف قانون با مشکلات تحصیلی کودکی ارتباط دارد.

 در درمان اختلال یادگیری در کلینیک یادگیری و شناخت آتیه، ما به دنبال بهبود علایم هستیم و نه صفر شدن نشانه ­ها، زیرا اختلال یادگیری هم مانند هر اختلال سرشتی دیگری درمان قطعی ندارد. نکته مهم اینجاست که با توجه به هوش بهر طبیعی در این افراد، درمان به موقع می­ تواند مانع از صدمۀ جدی به تحصیل شود.

 اختلال یادگیری به معنای مشکلات تحصیلی در حضور هوش طبیعی است. درافراد دارای اختلال یادگیری به واسطۀ ضعف در زیربناهای یادگیری، آموخته­های فرد پایدار نیست. یعنی فرد مطلب را یاد می­گیرد ولی سریع فراموش می­کند. به عنوان مثال کودک یک کلمه را یک بار در دیکته درست می­نویسد، ولی چند خط بعد در همان دیکته، همان کلمه را غلط می­نویسد. یا به عنوان مثال همان سوال ریاضی­ ای که در منزل درست حل کرده، در امتحان غلط می­نویسد. در چنین شرایطی رویکرد صرفا آموزشی مدرسه یا معلم خصوصی پاسخگوی نیاز فرد نیست و صرفا تغییرات سریع اما ناپایدار ایجاد می­کند.

هدف از درمان اختلال یادگیری ایجاد تناسب نسبی بین هوش و عملکرد یادگیری و تحصیلی فرد است و نه صفر کردن نشانه ها. این هدف بسته به سن فرد برای شروع درمان، ضریب هوشی، انگیزه و همکاری فرد و خانواده، شرایط هیجانی (مثل اضطراب یا افسردگی) و بسیاری آیتم­ های دیگر در زمان­ های متفاوتی به دست می­ آید. در کلینیک یادگیری و شناخت آتیه حداقل بازۀ درمانی برای کار با اختلال یادگیری ۲۰ جلسۀ ۵/۱ ساعته (معادل با ۴۰ جلسه) است.

 درمان نقص توجه – بیش‌فعالی در کودکان صرفا برای موفقیت آن­ها در مدرسه و پیشرفت تحصیلی‌شان نیست. دامنه اثرگذاری این اختلال بر زندگی کودکان تا حدی وسیع است که حتی پژوهش­های متعددی نشان داده‌اند مشکلات خوردن در افراد دارای نقص توجه – بیش فعالی چندین برابر همسالانشان است. کودکان و نوجوانان دارای اختلال نقص توجه – بیش‌فعالی به احتمال بیشتری در دعواهای خیابانی، تجربه مصرف مواد، رانندگی خطرناک و تصادف، و ترک تحصیل درگیر می‌شوند. این افراد در بزرگسالی به احتمال بیشتری نارضایتی زناشویی و طلاق را تجربه خواهند کرد و عملکرد شغلی پایین‌تری خواهند داشت.

مسئله مهم این است که کودکان دارای نقص توجه – بیش‌فعالی که درمان­های شناختی و رفتاری نمی‌گیرند، نمی‌آموزند که چطور بی‌توجهی و هیجان لحظه‌ایی خود را کنترل کنند و در سنین نوجوانی و بزرگسالی راهبردهای  مقابله با خشم، حواس پرتی، و رفتارهای تکانشگری را بلد نیستند.

 نشانه ­های اختلال نقص توجه- بیش فعالی در سه دستۀ نقص توجه، بیش فعالی و تکانش­گری قرار می­ گیرند. این نشانه ­ها با افزایش سن و دریافت بازخوردهای محیطی، تا حدی تحت کنترل فرد در می ­آیند ولی همواره در زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی، شغلی و تحصیلی او مداخله جدی می­ کنند. به عنوان مثال فرد تلاش می­کند که پرتحرکی خود را در محیط کار کنترل کند، اما نمی­تواند مانع حواس پرتی­ ها و بی قراری ­هایش شود. پس نشانه ­های این اختلال با افزایش سن تغییر شکل می­دهند اما همواره فرد را در حوزه­ های مختلف با مشکل مواجه می کند.

بزرگسالان دارای اختلال نقص توجه- بیش فعالی مشکلات متعددی در حوزه­های ارتباطی، شغلی و تحصیلی دارند که از جمله مهمترین آن­ها: مدیریت ضعیف زمان، مشکل در برنامه ریزی، تنظیم هیجانی ضعیف، ناتوانی در تنظیم درآمد بر اساس مخارج، نارضایتی زناشویی و … می­باشد.

 در ابتدا باید گفت بله، چنین امکانی وجود دارد. اختلال نقص توجه- بیش فعالی یا همان ADHD به سه شکل ممکن است بروز کند. یک گروه فقط نشانه های نقص توجه، یک گروه فقط نشانه های بیش فعالی/ تکانشگری و یک گروه هر دو نوع نشانه را بروز می­ دهند. احتمالا فرزند شما جزو دسته اول است.

 تکانشگری یکی از ویژگی‌های مهم و چالش برانگیز در اختلال نقص توجه-بیش‌فعالی است که در زندگی کودکان و بزرگسالان مبتلا به نقص توجه و بیش‌فعالی دردسرهای جدی ایجاد میکند. افراد تکانشگر کسانی هستند که نمی‌توانند واکنش‌های آنی خود را تحت کنترل دربیاورند و پیش از عمل کردن فکر بکنند. این افراد ممکن است در جواب به یک موقعیت عجولانه حرف بزنند و نامناسب عمل کنند و بعدتر از حرف و عمل خود پشیمان شوند. بزرگسالان تکانشگر دچار به نقص توجه-بیش‌فعالی وسط حرف دیگران می‌پرند، گاهی افراطی خرج می‌کنند، نمی‌توانند در صف منتظر نوبت خود شوند یا در رانندگی ترافیک را تحمل کنند، و بیشتر احتمال دارد به رفتارهای پرخطری مثل روابط جنسی متعدد، بزهکاری و سوءمصرف مواد و الکل دست بزنند.

اختلال نقص توجه- بیش فعالی روش های درمان مختلفی دارد. یکی از رایج ترین و کوتاه اثرترینِ آن­ها مصرف داروی ریتالین است. ریتالین توسط روانپزشک تجویز می­شود، اثر آن حداکثر ۳۰ دقیقه پس از مصرف دارو آغاز شده و تا ۳ یا ۵ ساعت ادامه دارد. همان­طور که مشخص است، اثرات ریتالین سریع اما ناپایدار است. از روش­های غیر دارویی و سنتی اختلال نقص توجه- بیش فعالی کاردرمانی و آموزش والدین است که اثرات پایداری بر تغییرات فرد دارند، اما بازۀ طولانی ­ای برای اثرگذاری نیاز دارند. از روش­های تکنولوژیک موجود که در کلینیک یادگیری و شناخت آتیه از آن ها برای اختلال نقص توجه- بیش فعالی استفاده می شود می ­توان به نوروفیدبک و tDCS اشاره کرد که بازۀ اثرگذاری آن­ها کوتاه تر از کاردرمانی است اما مانند آن اثرات ماندگاری دارد. از مزایای نوروفیدبک و tDCS می­توان به دقت بالای آن­ها برای کار روی نشانه­ ها به صورت عمقی و دقیق اشاره کرد. حداقل زمان مورد نیاز برای درمان با نوروفیدبک و tDCS، بیست جلسه است.

 به بخش آموزش والدین رجوع کنید. شرکت در کلاس­های SOS به شما توصیه می­ شود.

از حدود ۵ سالگى به بالا شناخت کودک به حدی رسیده‌ است که می توان مهارت کنترل امواج مغز توسط نوروفیدبک را به او آموزش داد. اما بهترين سن استفاده برای اختلال‌های یادگیری و نقص توجه – بیش‌فعالی سنين دبستان است. در این سنین از طرفی شناخت کودک بالاست و می‌تواند نوروفیدبک را به‌خوبی یاد بگیرد، و از طرف دیگر انعطاف‌پذیری (نوروپلاستیسیتی یا توانایی سلول‌های عصبی مختلف مغز در تغییر شکل و تغییر عملکرد در جهت ترمیم، قدرت بهبودى و جبران کاستی‌ها) مغز در کودکان بالاست و تغییرات در مغز آن­ها به‌شکلی گسترده‌تر و برای مدت طولانی‌تر ماندگار خواهد شد.

با توجه به اینکه هر مراجع مشکلات و نیازهای خاص خود را دارد، نمی­ توان پاسخ مشخصی به این سوال داد. یک مراجع ممکن است با ۲۰ جلسه درمان پیشرفت قابل توجهی نشان دهد اما مراجع دیگری نیاز به تمدید جلسات درمانی داشته باشد.

آنچه در فرآیند درمان بسیار مهم و تأثیر گذار است، دنبال کردن روند کل‌نگر درمان (شامل کار بر روی مغز کودک، شناخت کودک، رفتار کودک، و روابط کودک در خانواده) و پیگیری تمرین‌های داده شده توسط نوروتراپیست (درمانگر نوروفیدبک و tDCS) در منزل می­باشد.

 اگر می‌خواهید از درمان خود بیشترین فایده را داشته باشید بله. داشتن نقشه مغزی (الکتروانسفالوگرام کمّی) پیش از شروع کار با نوروفیدبک تحلیلی کلی از فعالیت امواج مغزی شما در مناطق مختلف مغزی را به درمانگر نشان می‌دهد. نوروتراپیست با استفاده از این روش می‌تواند با در نظر گرفتن وضعیت کلی امواج مغزی فرد از یک سو و نشانه‌های مشکل او از سوی دیگر، مسیر درمان را مشخص کند و پروتکل درمانی منحصر به‌فردی برای هر شخص طراحی کند.

گرفتن نقشه مغزی (الکتروانسفالوگرام کمّی) حدود ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. در این فرایند امواج مغزی شما در نقطه‌های مختلف مغز ثبت می‌شود و سپس با یک پایگاه داده، شامل تعداد چشمگیری نقشه مغزی دیگر از افرادی با سن و جنسیت شما، مقایسه می‌شود. نقشه به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که کدام مناطق مغز از تعادل خارج هستند و با کار کردن بر روی کدام نقاط و امواج می‌توان بهترین نتیجه درمانی را گرفت.

 نحوه پاسخ گرفتن از نوروفیدبک از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اکثر مراجعان پس از ۶ تا ۸ جلسه درمانی شروع به مشاهده تغییرات مثبت می‌کنند، اما تعداد کمی نیز در همان جلسات نخست تاثیر درمانی نوروفیدبک را متوجه می‌شوند. هنوز علت دقیق تفاوت‌های فردی در میزان و سرعت اثربخشی نوروفیدبک در مراجعان مختلف روشن نیست، اما متغیرهایی مثل میزان انگیزه فرد، بهره هوشی، میزان مشارکت در انجام تمرین‌های خانگی، همراه بودن نوروفیدبک با دیگر درمان­های شناختی و رفتاری و میزان وخامت نقص توجه و بیش‌فعالی اثربخشی نوروفیدبک را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

 نوروفیدبک روشی است که در آن فرد مهارت کنترل داشتن بر روی امواج مغزی خود را می‌آموزد. بنابراین همانطور که شما مهارت جدیدی مثل رانندگی یا دوچرخه‌سواری را برای تمام عمر یاد می‌گیرید، افراد دارای نقص توجه-بیش‌فعالی که درمان نوروفیدبک دریافت کرده‌اند نیز غالبا برای مشکلات مشابه قبلی نیاز به مراجعه مجدد ندارند. دکتر لوبار و همکارانش در مجموعه‌ای از مطالعات طولی (دسته‌ای از مطالعات مشاهده‌ای که در آن گروه هدف، در طول گذر زمان مورد مطالعه قرار می‌گیرد) درباره اثربخشی نوروفیدبک روی اختلال نقص توجه به این نتیجه رسیدند که یکسال بعد از تمام شدن جلسات نوروفیدبک، نه‌ تنها عمده نتایج مثبت جلسات باقی مانده است که مغز فرد توانسته توانایی‌های جدید خود را به موقعیت‌های دیگر هم تعمیم دهد و مهارت­های جدیدی به دست آورد.

 اثرات فوری در پایان هر جلسه تحریک حدود ۹۰ دقیقه دوام دارد. پژوهش­ها نشان داده‌اند که جلسات مکرر درمان با tDCS، به تدریج باعث طولانی‌تر و عمیق‌تر شدن اثرات مثبت آن می‌شوند. مطالعات پیگیری ماندگاری اثر  این درمان را تا حداقل یک سال بررسی کرده‌اند.

یکی از عوامل افزایش ماندگاری اثرات مثبت tDCS انجام تمرین‌های شناختی و آموزشی برنامه‌ریزی‌شده مرتبط با نواحی مغزی‌ای است که در حال تحریک شدن هستند. انجام این تمرین‌ها هم در طول جلسات درمانی و هم به عنوان تکلیف منزل می‌توانند برای اثربخشی درمانی مفید باشند.

 بسیاری از مشکلاتی که پایه‌های مغزی دارند (مثل اختلالات یادگیری، نقص توجه=بیش‌فعالی، یا مشکل در خواب) با بی‌نظمی در امواج مغزی در ارتباط هستند. برای همین است که مثلا وقتی با نوروفیدبک پتانسیل آهسته قشری سعی در کاهش نشانه‌های اختلال نقص توجه=بیش‌فعالی داریم مشکل خواب فرد هم از بین می‌رود و حمله‌های میگرنی‌ش کم می‌شود. کار نوروفیدبک تنظیم امواج مغزی و زمان‌بندی الگوی فعالیت‌های مغزی و در نهایت آموزش خودنظم‌دهی به مغز فرد است؛ به همین خاطر است که نوروفیدبک می‌تواند روی دامنه گسترده‌ای از نشانه‌های روانشناختی (مثل اختلالات یادگیری، نقص توجه-بیش‌فعالی، حافظه، اضطراب و …) و حتی زیست‌شناختی (مثل اختلال خواب، سردردهای میگرنی و حملات صرع) اثر مثبت داشته باشد.

 در ايران فقط چند بانک و بيمه تكميلي با مركز آتيه قرارداد دارند و عده ­ای از مراجعين نيز با دريافت گواهی هزينه­ های انجام شده شخصاً نسبت به دريافت هزينه خود از سازمان ذی ربط و محل كار خود اقدام می كنند.

در کلینیک یادگیری و شناخت آتیه، ملاک انتخاب برای نوع دستگاه اختلالات تشخیص داده شده، سن مراجع، شدت مشکل، نقشه مغزی/ میانگین امواج و اولویت­ های مراجع است.

در سال­های گذشته بیم آن بود که انجام جلسات متعدد درمانی با تحریک مغزی بر روی رشد مغزی کودکان و کارکردهای شناختی آنها اثر سوء بگذارد. اما در سال­های اخیر این تصور تغییر یافته است. در سال ۲۰۱۶ پژوهشگران کلینیک مونیخ در مقاله‌ای قریب به شصت پژوهش را بررسی کرده‌اند که بر روی اثر تحریک جریان مستقیم جمجمه‌ای (tDCS) بر روی مغز کودکان و نوجوانان کار کردند. نتایج این مقالات نشان داده است که اگر tDCS با دانش کافی نسبت به فواید درمانی هر پروتکل و نحوه تنظیم دوز تحریک در کودکان انجام شود، روشی بی‌خطر و موثر در درمان کودکانی است که به مشکلاتی چون اختلال نقص توجه –  بیش‌فعالی، مشکلات حافظه و یادگیری، و درخودماندگی دچار هستند.

پژوهش­های جدید نشان داده‌اند که سلولهای عصبی کودکان و نوجوانان در مقایسه با بزرگسالان از انعطاف‌پذیری بسیار بیشتری برخوردار هستند و در نتیجه به کارگیری tDCS برای افزایش یادگیری در سلولهای عصبی و تنظیم فرایندهای شناخت کودکان و نوجوانان مفیدتر خواهد بود.